Saga skipsins og atburðanna á Mýrunum

Franska hafrannsóknarskipið Pourquoi pas? hafði stundað rannsóknir í Norður-höfum sumarið 1936. Þann 15. september var það á heimleið eftir að hafa dvalið nokkra daga í Reykjavík en förinni var fyrst heitið til Kaupmannahafnar. Þennan sama dag voru Akranesbátarnir á leið sinni að leggja net í Miðnessjó.Þeir voru komnir suður fyrir Garðsskaga þegar veðurfréttir bárust til þeirra. Það spáði fárviðri ! Þeir sneru því við einn af öðrum Á bakaleið blasti við þeim óvenjuleg sjón. Stórt tígulegt seglskip með miklum siglutrjám, margfléttuðum reiða og stórum  reykháf miðskips. Einnig hafði þetta skip hjálparvél sem notuð var í logni líkt og nú. Þetta var Pourquoi pas? Akurnesingarnir  vonuðu að skipverjar á Pourquoi pas? hefðu heyrt veðurfregnirnar.

En snúum okkur nú að skipverjum í seglskipinu.

Skipið var komið suður  móts við Garðsskaga og ógerlegt reyndist að komast suður fyrir Reykjanes. Skipverjar sneru þá við til að leita lægis en dimmviðri var mikið og  erfitt að átta sig á kennileitum. Um klukkan hálfsex á miðvikudagsmorgunn rakst skipið á sker og sáu skipverjar þá að þeir voru komnir inn á mikinn skerjaklasa og boðar allt í kring.

Leki kom að skipinu, og vélin stöðvaðist. Ætluðu skipverjar þá að fara að nota dælurnar, en þær gengu ekki. Voru þá undin upp segl, stórsegl og fokka. En nú sentist skipið í öldurótinu svo að segja af einu skerinu á annað uns það rakst á skerið Hnokka í Straumfirði, af meira afli en áður.

Það varð ketilsprenging við áreksturinn og brotnaði framstefni skipsins, svo að augljóst var að þessi ferð yrði ekki lengri. (Seinna var sagt svo frá að þeir hefðu villst á vitum og talið Akranesvitann vera Gróttuvitann og þess vegna haldið sig vera á allt öðrum slóðum en þeir voru). Brimið hreinlega gekk yfir skipið. Reynt var að setja út báta en þeir brotnuðu allir í spón. Skipverjar voru komnir í björgunarbelti eða bjarghringi og reyndu allir að haldast um borð í skipinu en þeir skoluðust fyrir borð einn af öðrum.

En nú víkur sögunni til manna í landi.

Það var morgunin eftir strandið að skipið sást úr landi. Sáust þó aðeins siglurnar og vissu menn ekki hvaða skip þetta var. Slysavarnafélaginu var þegar gert aðvart og fór varðskipið Ægir á strandstaðinn ásamt vélbátnum Ægi sem  flutti með sér björgunar-sveitina frá Akranesi , einnig fór varðskipið Hvidebjornen frá Danmörku á strandstað en það var í Hvalfirði þegar fregnin barst. Hér var um ferð upp á líf eða dauða að tefla. Engin gat vitað hvernig myndi ganga að koma 24 lesta báti eins og Ægi í gegnum brotsjóinn á Mýrunum. Stærri skipin komust ekki nær en að Þormóðsskeri, en vélbáturinn Ægir komst að slysstað, er veður lægði eða um hádegisbil. Þeir sáu að allt var um seinan, aðeins siglutré hins stóra skips, ásamt slitrum af reiðanum, stóðu upp úr brimlöðrinu, enginn maður var eftir í skipinu. Tóku skipverjar á Ægi þá til við að tína upp lík er flutu í björgunarbeltum í kringum skipið.

Aðeins einn maður komst lífs af, af 40.manna áhöfn. Var það þriðji stýrimaðurinn, Eugene Gonidec. Hann hafði verið í rúmi sínu undir þiljum er skipið strandaði. Þegar hann áttaði sig á hvað var  í gangi hljóp hann upp og náði sér í björgunarbelti en skolaðist fljótlega fyrir borð líkt og hinir. Hann var þó svo heppinn að laus landgöngubrú flaut fram hjá honum og náði hann taki á henni. Hélt hann sér í hana og barst að landi þar sem menn björguðu honum. Þessi maður var sá eini af áhöfninni sem komst lífs af. En hann var þó nær dauða en lífi er hann bjargaðist og næstum sjónlaus af sjávarseltu. En hann fékk strax góða hjúkrun og hresstist fljótt. Gonidec sagði frá því að þeir skipverjar hefðu haft með sér máf er þeir fóru frá Grænlandi fyrr um sumarið. Þeir höfðu síðan alið hann í búri. Einn af mönnunum á skipinu hét dr. Charcot og var hann mjög þekktur vísindamaður, hann lét það verða sitt síðasta verk, þegar hann sá hvernig komið var, að frelsa máfinn rétt áður en hann gekk sjálfur út í opinn dauðann. Þetta þótti mjög merkilegt enda var dr. Charcot  afar merkilegur maður.

Þegar björgunarmenn komu í land höfði 22 lík rekið upp í fjöruna. Hófu þeir handa ásamt fleirum sem fyrir voru, að safna þeim saman. Vélbáturinn Ægir flutti líkin til Akraness, en þar átti varðskipið Hvidebjornen að taka við þeim.  Vegna sjávargangs var siglt inn fyrir Viðey, og þar voru líkin sett í Hvidebjornen, sem sigldi með þau til Reykjavíkur. Þegar þangað kom voru líkin sett á bíla tvö og tvö. Öll voru líkin sveipuð frönskum fána. Þau voru flutt til Landakotskirkju þar sem fór fram sorgarathöfn.

Þann 20.september komu frönsku skipin L´Audacieux, sem var herskip og flutningaskipið L´Aude til að sækja líkin. Áður en þau voru flutt um borð var haldin minningar og kveðju athöfn um þá sem fórust og fór hún einnig fram í Landakots-kirkju. Athöfnin var mjög virðuleg og var öllum fyrirtækjum í Reykjavík lokað og fánar dregnir í hálfa stöng um allan bæ. Við athöfnina var viðstödd öll íslenska ríkisstjórnin, sendiherrar annara ríkja og fjöldi annara virðingamanna. Að kirkju-athöfninni lokni voru kisturnar bornar út, og settar í flutningabifreiðar er biðu við Túngötu, Kirkjustræti, Pósthússtræti og Tryggvagötu. Fluttu bifreiðarnar líkin að frönsku skipunum. Mörg þúsund manna fylgdu líkjunum eftir.Var síðan siglt með líkin til Frakklands þar sem þau voru jarðsett.

Pourqoui Pas? var ekki fyrsta skipið sem fórst á þessum stað.
Árið 1906 á Pálmasunnudag fórust 48 manns af tveim skipum á svipuðum slóðum og Pourquoui Pas?, 11. desember 1926 fórust þarna 23 manns af norsku skipi og fleiri hræðileg slys hafa orðið þar í gegnum tíðina.

Heimildir og greinar:

• Morgunblaðið (Minn staður – Siglir með fólk að strandstað Pourqoui pas?) mánudaginn 31. júlí 2006·        
• Morgunblaðið (Sjóslys – Harmleikurinn við Mýrar) sunnudaginn 10. september 2006
• Jean-Baptiste Charcot, heimskautsfari, landkönnuður og læknir.  Höfundur Serge Kahn.